دانلود کنید

آتش سوزی و انفجار

میلگردی در سر

باز هم حریق  

ابراهیم ندرلو

مدیریت سایت موژ

دانلود مجموعه مقالات iranergo2008

برای دانلود مجموعه مقالات  iranergo2008  اینجا کلیک نمایید

ابراهیم ندرلو

مدیریت سایت موژ

دانلود کتاب ۱۰ اصل مدیریت ریسک

کتاب ۱۰ اصل مدیریت ریسک

دانلود رایت کلیک و save as target بزنید..

در صورت بروز مشکل از این لینک برای دانلود استفاده نمایید

برای دانلود کردن مطالب پس از اینکه روی لینک کلیک کردید یک صفحه در سایت www.4shared.com باز میشود،بعد از باز شدن صفحه چند لحظه صبر نمایید تا در پایین صفحه عنوان download file ظاهر شود و روی آن کلیک نمایید. فایل شروع به دانلود شدن می نماید.

منبع:سایت امیر قلعه نوی

ابراهیم ندرلو

مدیریت سایت موژ

محاسبه هزینه های مستقیم وغیر مستقیم حوادث

*سید شمس الدین علیزاده  -   مهدی احمدلو

چکیده:
اغلب مدیران  برای بهبود نحوه مدیریت سیستمهای ایمنی خود دلائل زیادی ارائه می نمایند.اما آنها نمی توانند چگونگی توسعه و تقویت سیستم مدیریت ایمنی خود را شرح دهند. یک سیستم مدیریت که خوب طراحی شده باشد به کاهش حوادث آسیبها و بیماریها ، همچنین هزینه های غیرمستقیم (پنهانی) مربوطه کمک می نماید. یکی از مهمترین دلایل الزام آورکه مدیریت باید مدنظر قرار دهد کاهش آسیبها می باشد. بعلاوه، یک سیستم مدیریت خوب به افزایش کارآیی ، بهبود بهره وری، بهبود روحیه و کیفیت محصول و کاهش احضاریه های قانونی کمک می کند. ارائه یک برنامه ایمنی  جامع که خوب مدیریت شود و سیستم مدیریت را حمایت کند به تقویت موقعیت سازمان در بازدیدهای  مراجع قانونی ذیربط کمک خواهد نمود.دراین مقاله به هزینه های مستقیم وغیر مستقیم حوادث وتاثیرآنها بر بهره وری وسود دهی سازمان و نحوه محاسبه آنها پرداخته می شود.

کلمات کلیدی: حادثه ، هزینه مستقیم ، هزینه غیر مستقیم ، سیستم مدیریت ایمنی

مقدمه:
تنها صدمه و آسیب به افراد در سال 1993 بیش از 110 میلیارد دلار برای اقتصاد ایالات متحده هزینه داشته است. این هزینه، هزینه های بیماریهای شغلی که چندین برابر از این مقدار است را شامل نمی گردد.  قبل از ایجاد فرهنگ ایمنی  باید مفهوم هزینه های ناشی از حوادث را درک نمود. آنچه را که یک شرکت باید انجام دهد تا هزینه 500 دلاری یک حادثه را بپردازد، در زیر به صورت اجمالی آورده شده است :

v       یک پرکننده بطریهای مشروبات غیرالکلی باید بیش از 61000 بطری نوشابه های گاز دار سودا پرکرده و بفروشد.

v      یک بسته بند مواد غذایی باید بیش از 235000 جعبه ذرت کنسرو کرده و بفروشد .

v      یک نانوایی باید بیش از 235000 قرص نان پخته  بفروشد .

v         یک پیمانکار باید بیش از 3000 فوت مربع بتون را قالب ریزی و پرداخت نماید .

v      یک شرکت سازنده بتون آماده باید به اندازه 20 کامیون بتون ، آماده نماید .

v      یک پیمانکار آسفالتکار باید 900 فوت یک جاده دو باند را آسفالت کند .

جدول 1  مروری بر فروشهای مورد نیاز جهت پوشش دادن خسارات  ناشی از حوادث  را ارائه میدهد.

به هنگام رقابت شدید و نسبت سودکم، کنترل ضرر و زیان تأثیر بیشتری بر سود خواهد داشت. با فرض میانگین سود 3% ، جهت پرداختن هزینه 50000 دلار خسارت ناشی ازآسیب ، بیمار ، صدمه یا سرقت ، باید 1667000 دلار فروش بیشتری داشت. مقدار فروش مورد نیاز جهت پرداختن خسارت با نسبت سود تغییر خواهد نمود.

آمار مفید دیگری که می تواند به توجیه برنامه های ایمنی  کمک نماید در جدول 2 آورده شده است. باید توجه نمود که یک سیستم مدیریتی می تواند درکنترل هزینه های مرتبط با این موارد به سازمانها کمک کند. برالزامات  اجباری جهت پیشبرد فرایند ایمنی  نمی توان تکیه نمود. هزینه حوادث می تواند به سود آوری یک شرکت صدمه بزند. هزینه های ایمنی ابزاری است که توسط OSHA جهت کمک به کار فرمایان در ارزیابی اثر آسیب و بیماریها برسود آوری آنها بوجود آمده است. این ابزار از نسبت سود شرکت ، میانگین هزینه های یک آسیب یا بیماری و یک ضریب هزینه غیر مستقیم بمنظور نشان دادن مقدار فروش شرکت برای پوشش این هزینه ها استفاده می کند. چون از میانگین ها استفاده می شود ، هزینه های واقعی می توانند بالاتر یا پایین تر باشند. این هزینه ها که محاسبه می شوند میزان درد و رنج فرد مصدوم را منعکس نمی کنند .

 برگه های کاری در این مقاله ارائه شده اند که  به سازمانها درمحاسبه هزینه آسیبهاکمک می کنند . شکل 1 نمونه ای از برگه کاری محاسبه هزینه ها را نشان میدهد. این برگه های کاری ابزاری هستند که در ارزیابی و درک تأثیر مالی یک حادثه بر سازمان کمک می نمایند.

در صورت استفاده از تمام هزینه های غیر مستقیم ، در محاسبه حجم فروش مورد نیاز جهت جایگزینی سود از دست رفته ، مبالغه خواهد شد . همچنین ، تنها استفاده از هزینه های مستقیم در این مقایسه ، حجم فروش مورد نیاز را کمتر جلوه خواهد داد . هزینه های واقعی بین این دو خواهد بود. شکل 2  نمونه ای از برگه کاری محاسبه هزینه هر حادثه را نشان میدهد.

هزینه های مستقیم و غیرمستقیم حوادث
همانطور که مشاهده می شود، حوادث بسیار پرهزینه تر از آنچه هستند که مدیران درک می کنند. به این دلیل که هزینه های پنهان بسیاری وجود دارند که قابل درک نمی باشند. برخی از هزینه ها واضح و برخی دیگر نامرئی هستند. ادعاهای غرامت کارکنان، هزینه های پزشکی و غرامت های بیمه ای افراد مصدوم را پوشش میدهد. این هزینه ها، هزینه های مستقیم حوادث می باشند. اما هزینه آموزش و جایگزینی یک کارگر دیگر، تعمیر اموال یا تجهیزات صدمه دیده، کاهش طول عمر مفید تجهیزات، بررسی حادثه و اعمال اقدامات اصلاحی چه نوع هزینه هایی می باشند؟ هزینه های مربوط به تأخیر در عرضه محصولات، تضعیف روحیه، افزایش غیبت و درد و رنج کارگر، افزایش کارهای اداری و واکنشهای مصرف کننده ضرر دیده ، هزینه هایی هستند که کمتر قابل رویت می باشند. اینها هزینه های غیرمستقیم می باشند. هزینه حوادث توسط بسیاری از متخصصان به عنوان یک کوه یخی شرح داده شده اند. کف آن را چون در عمق قراردارد، نمی توان دید [2].
مطابق OSHA، مطالعات نشان داده اند که نسبت هزینه های غیرمستقیم به هزینه های مستقیم می تواند بسیار متغیر باشد (از یک نسبت بالا 20:1 تا یک نسبت پایین 1:1).
OSHA یک نگرش محافظه کارانه دارد و حدس می زند که کمترین مقدار هزینه های مستقیم، بالاترین نسبت هزینه های غیرمستقیم به مستقیم را سبب می شود. جدول 3 اثرات هزینه های پنهانی را نشان میدهد که در زیر سطح پوشانده شده اند. در بسیاری از موارد، نمی دانیم که چگونه این هزینه ها را بدست آوریم [3و2] .

گزارش 3- A کنفرانس تجارت «بهبود عملکرد ایمنی درساختمان سازی » شرح میدهد که در صنعت ساختمان سازی، یک برنامه ایمنی و بهداشت موثر 2/3 برابر هزینه های برنامه، سودآوری خواهد داشت [4و2]. مقاله ای دیگر با نگاهی عمیق تر به سیرصعودی هزینه های غرامت کارگران پیمانکار پرداخته وخاطر نشان می سازد که:

«اعمال یک برنامه ایمنی مؤثر بمنظور کاهش حوادث محیط کار می تواند هزینه های غرامت کارگران را  تحت  تأثیر قرار دهد ».

هزینه های غیر مستقیم
 برد ، جی آر1  و جورج جرمین2 در کتاب خود با عنوان « رهبری عملی کنترل ضرر و زیان » [1] ، جهت توصیف هزینه های حادثه از تشبیهی مشابه تئوری کوه یخی استفاده کردند. آنها استدلال نمودند که هزینه های غرامت بیمه یا پزشکی قسمت مرئی کوه یخی را تشکیل میدهند. مثلاً ، برای هر دلار هزینه مستقیم یک حادثه ، احتمالاً 5 تا 50 دلار یا بیشتر هزینه غیر مستقیم صرف می شود . بنا به گفته آنها ، هزینه های غیرمستقیم می تواند شامل موارد ذیل باشد :

-          هزینه های بدون بیمه برای تعمیر ساختمان

-          صدمه به ابزار آلات و تجهیزات

-          جایگزینی محصولات یا مواد صدمه دیده

-          خسارات ناشی از تأخیر در عرضه محصولات و وقفه در کار

-          هزینه های دولتی

-          جایگزین تجهیزات اضطراری

-          اجاره تجهیزاتی که به طور موقتی مورد نیازند

-          زمان صرف شده برای بررسی حادثه [1]

هزینه حوادث محیط کار در شکل 3  نشان داده شده است علاوه بر هزینه های پنهانی 1 تا 3 دلار برای هزینه های گوناگون غیر بیمه ای صرف خواهد شد. این هزینه ها می تواند شامل :

-          مدت زمان از دست رفته فرد مصدوم و همکاران وی

-          هزینه استخدام و آموزش فرد جایگزین

-          هزینه های اضافه کاری

-          نظارت بیشتر

-          افزایش کارهایاداری و لطمه به شهرت و اعتبار

برد و جرمین تأثیر کاهش تعهد بر کار را مورد توجه قرار ندادند در حالیکه کارگران در محیطی کار می کردندکه در آن آسیب دیدگی عادی بود. همچنین آنها هزینه های مرتبط با بیماریهایی که ممکن بود به مخاطرات بهداشتی مربوط باشند را بیان نکردند [1] . OSHA معتقد است که تأثیر مالی بیماریهای مرتبط با کار ممکن است حتی بیشتر از آسیبهای مرتبط با کار باشد ، چون بیماریهای معینی غیبتهای طولانی تری را در بردارند.

در دنیای واقعیت ، مدیریت می تواند ریسک پذیر باشد و جهت رقابت با سایر شرکتها و ایجاد سود ومنفعت هر کاری انجام دهد.  به هر حال ، از طرف دیگر ، ریسکی وجود دارد که می تواند برای هر مدیری یک ضرر و زیان قطعی باشد : به مخاطره انداختن ایمنی کارگران و ریسک حوادثی که می تواند منجر به آسیب به افراد و صدمه به اموال شود [6] .

-          اکنون مدیران دریافته اند که هزینه واقعی یک آسیب منجر به از دست دادن روز کاری کم اهمیت در نظر گرفته می شود مشکل اینجاست که فقط هزینه های مستقیم دیده می شوند و همیشه نمی توان هزینه های پنهان را درک نمود.

بحث ونتیجه گیری
جهت کاهش هزینه و ریسکهای مرتبط با حوادث، بایداحساس شغلی خوبی را بوجود آورد، مهم نیست که آیا این حوادث موجب آسیب می شوند یا خیر ؟ بدین منظور ، باید یک هدف را ایجاد نمود :

تدارک خدمات یا تولید یک محصول با کیفیت بطور موثر و بدون حادثه .

اغلب دیده می شود که برخی چیزها با گذشت زمان بیش از فعالیتهای عادی تجاری مورد توجه قرار   می گیرند. بمنظور کاهش موثر ریسکها، به هنگام تولیدو کنترل کیفی و یا کاهش هزینه ها فقط باید ایمنی را مد نظر قرار داد [5] .

یک سیستم مدیریت ایمنی باید با سایر الزامات برنامه یکپارچه  سازگار باشد. یک برنامه متعادل درجهت بهبود ایمنی ، عملکرد و کاهش هزینه ها تلاش می نماید . تعادل برنامه سیستم ایمنی محصول تأثیر متقابل بین ایمنی سیستم و سایر عناصر برنامه از قبیل هزینه ، جدول زمان بندی و عملکرد می باشد.

برنامه ها از حوادثی که مانع دستیابی به اهداف اولیه می شوند پیشگیری می نمایند. به هر حال ، نمی توان سیستمی را ایجاد کردکه بخاطر الزامات غیر ضروری و غیر منطقی قابل اجرا شدن نباشد .

ایمنی باید در جایگاه مناسب خود قرارگیرد. تعادل صحیح ایمنی بدست نمی آید مگر اینکه ابتدا شرایط قابل قبول و غیر قابل قبول بطور کافی و مناسب در برنامه گنجانده شده تا انتخاب طرحهای بهینه و یا گزینه های عملیاتی تسهیل گردد. تعیین ریسکهای قابل قبول و غیرقابل قبول برای پیشگیری از حوادث موثر بر هزینه به اندازه تعیین پارامترهای هزینه و عملکرد مهم می باشد [6].

یک برنامه ایمنی «قابل رویت » به تثبیت مرحله بهبود نگرش کارگران کمک می نماید .

بازرسی ها و آموزشهای دوره ای مرتبط با ایمنی توسط مدیریت ارشد به متقاعد نمودن کارگران کمک می کند که این برنامه فقط یک برنامه اجرایی ماهیانه نیست بلکه یک موضوع واقعی می باشد.بدین ترتیب کارگران درگیر می شوند. وقتی این اتفاق رخ میدهد ، اغلب سرپرستان در مشارکت پیشگام    شده و این برنامه به یک نیروی فعال در سازمان تبدیل می گردد. در این مرحله بطور نیمه خود آگاهانه عادت طرح ریزی و بررسی از قبل جنبه های هزینه ، کیفیت ، تولید و ایمنی رشد می کند .اگر چه حفاظ گذاری فیزیکی محیط کار یک عامل موثر در ایمنی است ،ولی نگرش ذهنی کارگران کلید اصلی در پیشگیری از حوادث می باشد [5] . بمنظور دستیابی به این هدف ، باید طرحی را برای از بین بردن آسیبهای کارگران ایجاد نمود . این طرح باید بخشی از نگرش بر پایه فعالیت سازمان را تشکیل دهد. این طرح نباید فقط نیازهای فوری را مورد توجه قرار دهد بلکه باید مشارکت طولانی مدت و آتی کارگران را نیز در نظر بگیرد . هنگامیکه این طرح ، طراحی شد، باید آن را پیگیری و به صورت یکپارچه استفاده نمود. یک برنامه موثر ایمنی اجازه پیش بینی ، شناسایی و حذف شرایط یا روشهایی که منجر به آسیب می شوند را خواهد داد [5] و به تبع آن  حوادث و هزینه های مربوط به آنها کاهش خواهند یافت.

 Ref:

1. Bird, Frank E., Gemain, George L., Loss Control Management: Practical loss control leadership, Det Norske Veritas (USA), Inc., 4th ed., August 1996. 

2. Oregon OSHA, The Cost of Accidents, Safety Training Module, http://www.cbs.state.or.us/osha/educate/training/pages/materials.html, public domain.

3. OSHA Web site, http://www.osha-slc.gov/SLTC/safetyhealth-ecat/comp1-mgt-lead.htm, public domain.

4. The Business Roundtable, Improving Construction Safety Performance Report A-3, New York, January 1982.

5. The Managers Handbook: A Reference for Developing a Basic Occupational Safety and Health Program for Small Businesses, State of Alaska, Department of Labor & Workforce Development, Division  of Labor Standards & Safety, Occupational Safety & Health, April 2000, Section 1, pp.3-4, public domain.

6. FAA System Safety Handbook, Chapter 3: Principles of  System Safety, pp.2, Planning Principles,  December 30, 2000, public domain.

منبع:برگرفته کامل از وبلاگ مهران قلعه نوی

ابراهیم ندرلو

مدیریت سایت موژ

روز جهانی بهداشت حرفه ای گرامی باد

((( بهداشت حرفه ای یعنی انسان سالم در محیط کار سالم )))
9 اردیبهشت ماه برابر با 28 آوریل روز جهانی بهداشت حرفه ای گرامی باد
ابراهیم ندرلو
مدیریت سایت موژ

آشنایی با بهداشت حرفه ای

بهداشت حرفه ای
بهداشت حرفه ای عبارتست از علم و فن پیشگیری از بیماری های ناشی از کار و ارتقای سطح سلامتی افراد شاغل از طریق کنترل عوامل زیان آور محیط کار.
این رشته در طول دو دهه گذشته اسامی متعددی را از قبیل حفاظت و بهداشت کار، حفاظت فنی و بهداشت صنعتی دارا بوده، لیکن در سال های اخیر به جهت گستردگی حوزه فعالیت های آن، همه مشاغل را اعم از تولیدی یا غیر تولیدی، صنعتی یا غیر صنعتی، تحت پوشش قرار داده و با نام بهداشت حرفه ای در چهار بخش کشاورزی، معدن، خدمات و صنعت فعالیت می نماید.
اهداف کلی بهداشت حرفه ای
تأمین، حفظ و ارتقای وضعیت جسمی، روحی و روانی فردی و اجتماعی کارکنان همه مشاغل، پیشگیری از بروز بیماری ها و حوادث ناشی از کار و انتخاب کارگر متناسب با شغلی که قابلیت انجام آن را دارد، از جمله اهداف بهداشت حرفه ای به شمار می روند.
اشاره می گردد که منظور از بیماری ها و حوادث شغلی آنهایی هستند که در حین انجام کار و بواسطه آن رخ می دهند. از جمله آنها می توان به کری های حرفه ای ناشی از صدای غیر مجاز، بیماری های پوستی و ریوی، سرطان های شغلی و سایر بیماری های ناشی از عوامل زیان آور فیزیکی، شیمیایی و غیره اشاره نمود.

تخصص های فنی و مهندسی بهداشت حرفه ای
در بیشتر صنایع کشور به ویژه بخش های خصوصی و کوچک به دلیل محدودیت جذب نیروی انسانی از رشته های مختلف بهداشت، قسمتی از فعالیت های اصلی این رشته از طریق بهداشت حرفه ای یا واحد ایمنی و بهداشت صنعتی صورت می گیرد که از جمله این امور می توان به اجرای برنامه های واکسیناسیون، آموزش بهداشت فردی و عمومی، بهسازی محیط کار از نظر چگونگی تأمین آب آشامیدنی سالم، مدیریت جمع آوری و دفع بهداشتی زباله های صنعتی، طرح جمع آوری و تصفیه بهداشتی فاضلاب های صنعتی، نحوه کنترل حشرات و جوندگان موذی و ناقل بیماری، ایجاد تسهیلات رفاهی و بهداشتی و کنترل تغذیه کارگران اشاره نمود. لیکن به دلیل کم توجهی و عدم شناخت حوزه فعالیت های بهداشت حرفه ای از سوی مدیران و صاحبان صنایع، رسیدگی به امور فوق به اشتباه محور اصلی فعالیت های ایمنی و بهداشت صنعتی قرار گرفته و با تحت الشعاع قرار گرفتن فعالیت های تخصصی آن، این واحد بطور شایسته نمی تواند به اهداف اصلی خود دست پیدا کند. همچنین افکار عمومی کارکنان نیز به اینگونه امور معطوف گشته و همه خواسته های خود را در قالب بهداشت عمومی از این واحد پیگیری می نمایند.

فعالیت های بهداشت حرفه ای در همه سازمان ها شامل دو بخش ایمنی و بهداشت محیط کار است که در بخش ایمنی، شناسایی خطرات محیط کار و چگونگی کنترل آنها مورد بحث قرار می گیرد و شامل موضوعات متعددی از قبیل ایمنی کار در مشاغل جوشکاری، تراشکاری، نجاری، غواصی، کار در ارتفاعات، حفر چاه و تونل، ایمنی ساختمان و ساختمان سازی، ایمنی ماشین آلات و ابزار، ایمنی برق، ایمنی حریق، ایمنی معدن و غیره می باشد. در بخش بهداشت محیط کار نیز با هدف پیشگیری از بیماری های ناشی از کار، عوامل زیان آوری چون عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، ارگونومیکی، مکانیکی و عوامل روانی محیط کار مورد شناسایی، اندازه گیری، ارزشیابی و در نهایت کنترل قرار می گیرد، که در ادامه بحث اشاره مختصری به هر کدام از آنها خواهد شد.

ـ در بحث عوامل زیان آور فیزیکی مواردی چون صدا، ارتعاش، روشنایی، فشار، پرتوها و شرایط جوی محیط کار (گرما، سرما و رطوبت) مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد که هر کدام به وسیله دستگاه های خاص اندازه گیری شده و بعد از ارزیابی شاخص های مربوطه در صورت نیاز به روش های مختلف مهندسی کنترل می گردد.

ـ در بحث عوامل زیان آور شیمیایی نیز کلیه آلاینده های شیمیایی نظیر گازها و بخارات، و گرد و غبارها و بطور کلی سایر آئروسل ها مدنظر بوده که آنها نیز با استفاده از دستگاه ها و وسایل خاص آزمایشگاهی نمونه برداری و آنالیز گردیده و بعد از مقایسه با حدود مجاز پیشنهادی در صورت نیاز به روش های مختلفی مورد کنترل قرار می گیرند.

ـ در بحث عوامل زیان آور مکانیکی نیز روی ضربات و تروماهای مکانیکی نظیر بیت، بوریست، پینه بستن و سایر صدمات فیزیکی بحث و بررسی صورت می گیرد.

ـ در بحث عوامل زیان آور بیولوژیکی، کلیه پاتوژنها و عوامل بیماریزای میکروبی نظیر باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، انگل ها و ویبرویون ها و بالاخره بیماری های بیولوژیکی ناشی از آنها در مشاغلی چون دباغی ها، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، دامداری ها، کشتارگاه ها، مزارع و غیره مورد بررسی و کنترل قرار می گیرد.

ـ در بحث عوامل روانی، بطور کلی کلیه عواملی که موجب بروز استرس ها و اختلالات روحی و روانی در محیط کار می شوند مورد شناسایی و کنترل قرار می گیرند.

ـ بنا به اهمیت تأثیر عوامل روانی در میزان کارآیی و بهره وری افراد، اشاره می گردد که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و صنعتی، روانشناسی کار از اهمیت خاصی در جهت افزایش مهارت ها، سطح کارآیی افراد و در نتیجه بهره وری، برخوردار است و فارغ التحصیلان آن پس از جذب در محیط های کار در غالب تیم بهداشت حرفه ای نقش مهمی را در افزایش بهره وری ایفا می کنند. روانشناسان صنعتی علاوه بر تجزیه و تحلیل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی کارگران و همچنین با ایجاد محیط کاری سالم و با نشاط، سعی می کنند تا از طریق ارایه و انجام تست های گوناگون، امکان جذب و استخدام نیروی کار مناسب را فراهم نمایند. به بیانی دیگر این افراد سعی در کشف انگیزه ها، استعدادها و ویژگی های لازم هر شغل نموده و افراد را جهت استخدام متناسب با مقتضیات شغلی هر حرفه راهنمایی می کنند.

ـ در بحث عوامل زیان آور ارگونومیکی نیز بطور خلاصه اشاره می شود هدف اصلی کاهش صدمات و ناراحتی های آناتومیک (اسکلتی – عضلانی) در مشاغل مختلف از قبیل رانندگی، خلبانی، اپراتوری، جابجایی حمل بار، پست های کار نشسته یا ایستاده مداوم و غیره می باشد. به لحاظ اهمیت مسایل ارگونومیکی محیط کار اشاره می گردد که دانش ارگونومیکی نیز مانند روانشناسی کار بصورت یک رشته مستقل در غالب تیم بهداشت حرفه ای نقش بسیار مهمی را در افزایش راندمان و بهره وری افراد ایفا می نماید.

برنامه های کلی و اجرایی بهداشت حرفه ای در کارخانجات

۱. معاینات شغلی (قبل از استخدام، دوره ای و اختصاصی) به منظور ایجاد یک سیستم پایش و مراقبت دایمی
۲. برنامه های مربوط به حفاظت و ایمنی به منظور ایجاد یک سیستم حفاظت فنی در محیط کار
۳. برنامه های مربوط به بهداشت حرفه ای به منظور حفظ و ارتقای آن
۴. ایجاد امکانات امدادی و درمانی اولیه
۵. برنامه های مربوط به آموزش ایمنی و بهداشت شغلی
۶. برنامه های مربوط به ناتوانی یا توانبخشی در صنعت
۷. کنترل وضعیت تغذیه کارکنان

وظایف متخصصین بهداشت حرفه ای
در راستای سیستم ها و برنامه های اجرایی بهداشت حرفه ای، رئوس توانایی ها و وظایف متخصصین آن عبارتند از :

۱. شناسایی، اندازه گیری، ارزشیابی و کنترل عوامل زیان آور محیط کار از طریق طراحی و نظارت بر ایجاد سیستم های فنی تأمین بهداشت نظیر طراحی روشنایی، طراحی سیستم های تهویه صنعتی، طراحی سیستم های تصفیه آب و فاضلاب صنعتی و غیره.
۲. بررسی نحوه انجام کارها از نظر اصول ایمنی و ارگونومیک کار و ارایه روش های صحیح انجام آنها.
۳. طراحی و نظارت بر ایجاد پست های کار ارگونومیکی نظیر پست های کار کامپیوتری، پست های کار مونتاژ، پست های کار تحریری، طراحی ارگونومیکی ابزارهای کار دستی، کنترل ها و نشانگرها و …..
۴. آموزش نکات ایمنی و بهداشت حرفه ای محیط کار به کارگران
۵. تأمین، آموزش و نظارت بر نحوه استفاده از وسایل حفاظ فردی توسط کارگران.
منبع:سایت پزشکان بدون مرز http://www.pezeshk.us
ابراهیم ندرلو مدیریت سایت مهندسی بهداشت محیط وصنعتی - سایت موژ

تاریخچه بهداشت صنعتی در ایران

تاریخچه بهداشت صنعتی در ایران :

شروع فعالیتهای رسمی در زمینه ایمنی و بهداشت کار در ایران به سال 1325 همزمان با تشکیل وزارت کار و امور اجتماعی و تدوین قانون کار بر می گردد. در سال 1337 قانون مزبور با اصطلاحات و تغییراتی بصورت قانون به تصویب رسید که در این قانون وظایف مربوط به ایمنی و بهداشت کار بعهده اداره کل بازرسی کار محول گردیده بود .

این وضعیت تا قبل از سال 1362 ادامه داشت تا اینکه پس از تشکیل جلسات متعددی کارشناس و جلب نظر وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداری وقت و پیشمهاد و تصویب نامه مورخه 3/10/1362 هیئت دولت و به منظور جلوگیری از دوباره کاری و ارتقاء کیفیت ارائه خدمات برای حفظ و بالا بردن سلامت شاغلین ، مسائل بهداشتی محیط کار و کارگران به وزارت بهداری محول گردید و انجام این وظیفه ، ابتدا واحدی تحت عنوان واحد بهداشت حرفه ای در دفتر کل خدمات بهداشتی ویژه تاسیس و سپس به اداره کل بهداشت حرفه ای تغییر نام یافت . اداره کل بهداشت حرفه ای در آن زمان مسئولیت حفظ و ارتقاء سطح سلامت نیروهای شاغل کشور در حرف مختلف را عهده دار گردید تا اینکه با تصویب قانون کار جدید درتاریخ آبانماه سال 1369 و به استناد ماده 85 این قانون وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی عهده دار نظارت بر مسائل بهداشتی درمانی کارگران و محیط کار و وزارت کار و امور اجتماعی عهده دار نظارت بر ایمنی و حفاظت فنی کارگران گردید .

در حال حاضر مسئولیت نظارت و اجرای برنامه ها و طرحهای بهداشت حرفه ای در کشور بعهده مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی میباشد .

هدفهای بهداشت صنعتی

کمیته مشترک کارشناسان (WHO ) و(ILO) در سال 1953 هدفهای بهداشت حرفه ای را این چنین بیان کرده اند :

1- تامین ، حفظ و ارتقای سطح سلامت جسمانی ، روانی و و اجتماعی کارکنان همه مشاغل

2- پیش گیری از بروز بیماریهاو حوادث ناشی از کار

3- انتخاب کارگر یا کارمند برای محیط و شغلی که از نظر جسمانی و روانی توانایی انجام آن را دارد یا به طور اختصار تطبیق کار با انسان
ابراهیم ندرلو مدیریت سایت مهندسی بهداشت محیط وصنعتی - سایت موژ

ایمنی در نگهداری مواد شیمیایی

ایمنی در نگهداری مواد شیمیایی و نقش ایمنی و بهداشت حرفه ای در بهره وری واحدهای صنعتی
( 1 ) آشنایی با لوزی شناسایی خطر
خطرات مواد شیمیایی توأم با ازدیاد مصرفشان در صنایع مختلف افزایش یافته و از طرفی چون بخاطرسپردن خطرات مواد شیمیایی گوناگون و چگونگی مقابله با آنها برای هر شخص امکان پذیر نیست .بنابراین جهت سهولت در مورد آگاهی از خطر هر ماده شیمیایی از یک لوزی چهار خانه استفاده می‌شود . تا هر شخصی با توجه به آشنایی قبلی با مشخصات این لوزی از چگونگی خطرات آن ماده شیمیایی آگاه گردد.
لوزی خطر
لوزی خطر دارای چهار خانه است .
- خانه بالایی مربوط به قابلیت اشتعال جسم می‌ باشد .
- خانه‌ی سمت راست قابلیت فعل و انفعال شیمیایی ( پایدار و از نظر ترکیب با آب) را نشان می‌دهد .
- خانه سمت چپ لوزی خطرات بهداشتی ( خطر ماده شیمیایی بر روی سلامتی ) را نشان می‌دهد .
- خانه پایینی نشان دهنده خطرات خاص می‌باشد .

خانه‌های لوزی دارای یک زمینه رنگی یا حروف رنگی ثابت بصورت زیر می باشد :

* رنگ قرمز برای خانه بالا ( قابلیت اشتعال )
* رنگ آبی برای خانه سمت چپ ( خطرات بهداشتی )
* رنگ زرد برای خانه سمت راست ( قابلیت فعل وانفعال شیمیایی )
* خانه پایین بی‌رنگ و یا اینکه به رنگ بدنه محموله می‌باشد ( خطرات خاص )

هر کدام از موارد فوق ( قابلیت فعل و انفعال شیمیایی . قابلیت اشتعال . خطرات شیمیایی ) به پنج درجه تقسیم می‌شوند ( از درجه صفر تا درجه 4 ) بطوریکه درجه صفر نشان دهنده بی‌خطری و درجه 4 نشان دهنده خطر بسیار شدید می‌باشد .
-این درجه بندی در مورد خطرات خاص وجود ندارد .

قابلیت اشتعال مواد شیمیایی
درجه 4:
گازهای شدیدا قابل اشتعال و مایعات بسیار فرار قابل اشتعال و موادی که در حالت گردو غبار در هوا تشکیل مخلوط انفجاری میدهند. مانند: سولفید هیدروژن – استالدئید- اسید پیکریک.
درجه 3:
مایعاتی که تقریبا در حرارت نرمال مشتعل میشوند. مانند: هیدروکسیل امین – فسفر سفید – استایرن .
درجه 2:
مایعاتی که جهت مشتعل شدن باید مقداری حرارت ببینند و جامداتی که تولید بخارات قابل اشتعال مینماید. مانند: اسید استیک – نفتالن – فرم الدئید.
درجه 1:

موادی که قبل اشتعال باید حرارت ببینند. مانند: گلیسیرین – سولفور – روی .

درجه صفر :
موادی که مشتعل نمیشوند . مانند : اسید نیتریک – پراکسید سدیم – اسید سولفوریک .
خطر بهداشتی مواد
منظور از خطرات بهداشتی همان خطرات و مضرات مواد شیمیایی بر روی سلامتی انسان می باشد و مفهوم درجات پنجگانه آن بشرح زیر می‌باشد :
درجه 4:
موادی که مقدار کمی از بخارات آنها می‌تواند سبب مرگ شود مانند هیدروژن سیانید HCN
درجه 3 :
موادی که خطرات فوق‌العاده برای سلامتی دارند مانند سولفید هیدروژن H2S هیدرواکسید سدیم NaOH فسفر سفید P
درجه2 :
موادی که برای سلامتی خطرناک هستند . مانند اکسید اتیلن C2H4O نفتالین C10H8
درجه 1:
موادی که خطرات کمی برای سلامتی دارند . مانند کلسیم Ca
درجه صفر :
مو ادی که تحت شرایط حریق نیز خطری برای سلامتی تولید نمی‌کنند . برنز. فسفر قرمز
قابلیت فعل و انفعال شیمیایی
میزان پایداری و ترکیب ماده شیمیایی با آب را نشان داده و تقسیم بندی آن بصورت زیر است :
درجه 4:
موادی که در حرارت و فشار معمولی قادر به تجزیه یا واکنش انفجاری است . مانند اسید پیکریک و تری نیترو تولوئن
درجه 3 :
موادی که قادر به تجزیه یا واکنش انفجاری بوده ولی جهت این عمل به چاشنی یا حرارت کافی نیاز دارند . مانند فلوئر f
درجه 2:
موادی که در حالت عادی ناپایدار بوده و تغییرات شیمیایی یا فته ولی منفجر نمی‌شود
درجه 1 :

موادی که درحالت عادی پایدار بوده ولی در حرارت و فشار بالا ممکن است ناپایدار شوند و با آب واکنش نمود ه ( ولی نه بشدت ) انرژی آزاد نماید مانند روی z

درجه صفر :
موادی که در حالت عادی حتی در شعله پایدار هستند و با آب واکنش نمی‌دهند .مانند ذغال چوب
خطرات خاص
خطرات خاص شامل خطر و اکنش با آب یا پلی مریزه شده و یا خطر مواد رادیواکتیو را نشان می‌دهد .
اگره منظور خطر استفاده از آب جهت اطفاء حریق باشد ( مثل خاموش کردن حریق سدیم با آب ) در خانه پایین یک W که یک خط از مرکز آن گذشته ( W ) قرار داده می‌شود و اگر جسم تحت شرایطی پلی مریزه شود علامت در این خانه جایگزین می‌شود .
مواد پلی‌مریزه مواد شیمیایی هستند که به هنگام سوختن گاز سمی تولید میکنند و به راحتی خاموش نمی‌شوند

برگرفته از سایت:بهداشت حرفه ای ساوه
ابراهیم ندرلو مدیر سایت مهندسی بهداشت محیط و صنعتی - موژ

مدیریت مصرف ایمن مواد شیمیایی

تهیه و تدوین: محمد جعفر قدرتی
کارشناس بهداشت حرفه ای
مقدمه
با پیشرفت تکنولوژی و صنایع پتروشیمی در جهان هر روزه بر تنوع مواد شیمیایی افزوده می شود و انسان در برابر حوادث بیشماری قرار می گیرد تا جایی که حتی برای مصرف این مواد احتیاج به آموزش و دستورالعمل کاری احساس می شود. گوناگونی مواد و گستردگی آن در صنایع احتیاج به نظارت و رعایت یکسری اصول پیشگیری از عوارض آن را دارد. همه باید هنگام مصرف موادی که با آن آشنایی کافی نداریم دقت کنیم و از اثرات آن بر بدن غافل نشویم که حتی ممکن است اثرات مزمن آن سالهای متمادی طول بکشد تا بروز کند. لذا پیشگیری از حوادث و بیماریها و جلوگیری از عوامل زیان آور آن در محیط کار به مراتب مقرون به صرفه تر از پرداخت خسارات و زیانهای ناشی از آن می باشد.
بدیهی است دستگاههای نظارت کننده جهت رعایت اصول ایمنی و بهداشتکار و موازین قانونی باید بطور منظم واحد های درگیر را تحت نظارت و کنترل داشته باشند و در مواردی که این اصول رعایت نمی شود بلافاصله گوشتزد نموده تا کارفرمایان محترم در رفع آن اقدام کنند.
بطور کلی تهیه محیط کار مناسب، و لحاظ تدابیر پیشگیرانه در امر حفاظت و بهداشتکار از وظایف کارفرمایان بوده و مسئولین امر باید در ایجاد چنین محیطی کوشا باشند تا با گسترش کار و بروز عوامل زیان آور حاصل از مصرف مواد در کارگاه، سالم سازی محیط نیز مد نظر بوده و همگام با شاغلان، محیط امن و بهداشتی داشته باشیم زیرا ایمن سازی و سالم سازی محیط کار بهترین روش برای حفظ نیروی انسانی کارآمد و سرمایه های ملی بشمار می آید.
شناخت مواد شیمیایی مورد مصرف و اثرات آن از موازینی است که باید مدیران به آن توجه نموده و شاغلان را از خطرات این مواد آشنا نمایند و به آموزش مداوم آنها همت گمارند و رعایت استانداردها و موازین ایمنی و بهداشتی را قربانی منافع آنی نکنند.
باید آموخت بهترین روش در هنگام مصرف مواد شیمیایی چه می باشد؟ آیا استانداردها و دستورالعملهایی وجود دارد که شخص را در برخورد با آن ماده آگاه نماید؟ چگونه با آن مواد کارکنیم که برای ما زیان آور نباشد؟
تمام این سوالات و مشابه آن احتیاج به شناخت کلی و جزیی از ماده، ایجاد استاندارد مناسب و قبول زحمت و پیگیری توسط کارشناسان و مسئولین ایمنی و بهداشت حرفه ای می باشد.
اهمیت شناخت مواد شیمیایی مورد استفاده
حاصل فرآیندهای مختلف موجود در محیط زندگی انسان ایجاد عواملی را می کند که مخل سلامتی انسان است. با پیشرفت تکنولوژی در تمام کارهایی که انسان انجام می دهد عواملی مضر سلامتی فردبروز می کند که به چند دسته تقسیم می شود یک دسته آن عوامل زیان آور شیمیایی محیط کار و بیماریهای ناشی از این عوامل زیان آور می باشد.
امروزه فرآیندهای مختلف، دارای عوامل زیان آور بوده که از راههای گوناگون مانند استنشاق و تماس و غیره روی بدن فرد تاثیرگذار می باشند با پیشرفتهای اساسی و چشم گیری که در امر ایمنی و بهداشتکار و پیشگیری و رعایت اصول ایمنی و بیماریهای شغلی فراهم شده موجب کاهش بیمارها و حوادث گردیده است.
اکثر مواد شیمیایی مورد استفاده می توانند روی انسان اثر مخربی داشته باشند لذا رعایت اصول بهداشتکار ضروری می باشد. توجه به مقوله عوامل زیان آور شیمیایی محیط کار اعم از صنایع شیمیایی یا غیره باید مورد توجه قرار گیرد زیرا میزان بالایی از بیماریها در اثر سموم محیطی و شغلی شیوع می یابد و می تواند هر عضوی از بدن را درگیر نماید. اگر تاریخچه دقیق از تماس محیطی و شغلی با عامل شیمیایی محیط کار گرفته شود زمینه تشخیص دقیق و صحیح آثار این مواد را مشخص می گرداند برای بررسی بعضی از اثرات مواد روی بدن این دوره ممکن است چند سال طول بکشد تا مشخص شود.
امروزه در محیط های کاری این نکته حائز اهمیت است که اکثر کارکنان در موقع کار و یا در محیط کار با عوامل شیمیایی تماس دارند که اطلاعات کافی از آن ندارند و حتی نام مواد را درحالی که با آنها کار می کنند نمی دانند و اطلاعات کافی هم درباره خطرات این مواد به اندازه کافی موجود نمی باشد. بسیاری از کلیدهای تشخیص بیماریهای شغلی و محیطی، شناخت مواد و ساختار تشکیل دهنده آن می باشد. هر یک از مواد شیمیایی مختلف که به صورت مواد اولیه و خام-بینابینی و تولیدی بوجود می آیند به شکلهای گاز، مایع ، جامد دیده می شوند که به صورت طبیعی یا مصنوعی بوده و دارای منشاء گیاهی، حیوانی، سنتتیک است که در دسته بندی خطرات ناشی از آن، هر یک دارای خطرات مختلفی می باشند که در صورت مواجهه فرد با آنها بسته به نوع ماده شیمیایی، غلظت، راه ورود، مدت زمان مواجهه و ماهیت کار و سایر عوامل محیطی، بیماریهای مختلفی بروز می کند.
هنگام مصرف مواد شیمیایی فاکتورهای مختلفی مانند نوع ماده شیمیایی و راههای ورود به بدن و اثرات آنها باید در نظر گرفته شوند برخی مواد شیمیایی از نظر فاکتور غلظت و برخی از نظر راه ورود به بدن یا مدت مواجهه اثرات خود را نشان می دهند مصرف کننده باید توجه کند که ماده شیمیایی مورد مصرف از کدام نظر بیشترین خطر را برای وی دارد بطور مثال نیکوتین که بیشتر در کارخانجات سیگار دیده می شود در تماس با پوست بالاترین جذب را دارد در صورتی که از طریق استنشاق خطر بالقوه ای محسوب نمی شود و یا موادی مانند قطران در تماس با پوست ممکن است ایجاد سرطان بنمایند.
*اطلاعات ایمنی و بهداشتی و مشارکت کارکنان
برای ایجاد مدیریت صحیح مصرف مواد شیمیایی وجود اطلاعات کامل، دقیق و مکتوب مورد نیاز می باشد که به استناد آن بتوان تصمیم گیریهای مدیریتی برای ایجاد سیستمهای حفاظتی و شناخت خطرات انجام داد. این اطلاعات را می توان از منابع مختلف بدست آورد که می تواند شامل استفاده کنندگان یا گروههای مسئول در امر تهیه و تولید باشد یا کسانی که بنحوی در تجزیه و تحلیل خطرات یا نوع ماده شیمیایی تحقیق و بررسی می نمایند. شناخت ماهیت ماده شیمیایی از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه این نکته برای انسان قابل تامل است که در برخورد با مواد شیمیایی چگونه باید رفتار کند. مواد گوناگون از طرق مختلف بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر انسان تاثیرگذار می باشند و تا جایی این مواد افزایش یافته که اگر برای آن تدابیر مناسب اندیشیده نشود زمانی نه چندان دور مارا با مشکلات اساسی مواجهه می کنند اکنون آب، هوا، مواد غذایی، خاک به نحوی تحت تاثیر این مواد قرار گرفته که اگر به این ترتیب پیش برود بیماریها و حوادث گوناگون بروز می کنند شاید آلودگی هوا در شهرهای بزرگ گوشزد این نکته باشد که اکنون باید اطلاعات خود را در مورد خطرات هوای آلوده بیشتر کنیم و راههای مناسب کنترلی را بیابیم و این میسر نیست مگر اینکه یک مدیریت ایمن با تحقیقات و اطلاعات کافی بوجود آید. عدم تجزیه سموم شیمیایی مانند د.د.ت می تواند از طریق مواد غذایی وارد بدن انسان شود. ویا مصرف انواع حشره کشها که در منازل مورد استفاده می باشد می تواند مخل سلامتی فرد باشد. ورود مواد شیمیایی مختلف از فاضلاب کارخانجات آب و خاک را آلوده کرده و موجب آلودگی محیط زیست گشته و شاید آبزیان و جانوران زیادی را مسموم نماید. عدم آگاهی برخی کشاورزان نیز که از فاضلابهای آلوده به انواع عناصر سنگین برای کشتزارهای سبزیجات استفاده می کنند موجب گشته با این اقدام نادرست خود عملاً مواد غذایی آلوده تولید کنند.استفاده مداوم آنها هشداری برای آینده میباشد که باید به مصرف درست آن دقت کرد و دستورالعملهای مناسب و دقیق تهیه نمود وقبل از اینکه موجب رخدادهای غیرقابل جبران شود آموزشهای لازم صورت گیرد. تهیه یک برنامه منظم اطلاعاتی انسان را در مقابله و تماس با انواع مختلف مواد شیمیایی یاری می کند این برنامه فقط از طریق یک کار تیمی که بین شاغلان و مدیران و مسئولین باشد سریعاً به نتیجه می رسد و مدیران صنایعی که با مواد شیمیایی کار می کنند لازم است در زمینه بررسی خطرات با کارگران شاغل خود مشورت کنند که این امر موجب خواهد شد تعداد بیشتری از کارگران نیز در تصمیم گیری دخیل شده و در تهیه و تامین اطلاعات مورد نیاز همکاری کنند آنان در محیط کار متوجه برخی شرایط کار با مواد شیمیایی می باشند که ممکن است با تغییر این شرایط طروق مصرف ماده شیمیایی نیز تغییر کند. علم کاربردی ماده شیمیایی کمک شایانی در تهیه دستورالعملهای مصرف می نماید شاید نکات بسیار پیش پا افتاده ای مانند تماس مستقیم بخش کوچکی از پوست با اسید هیدروفلوریدریک و یا روشن کردن کبریت در یک جایگاه توزیع گاز مایع یا بنزین و یا خوردن مایعاتی مانند نفت که اهمیتی ندارد بتواند فاجعه ای عظیم ایجاد کند اگر در محیطی بدون دلیل مشخص ناگهان بیماری شیوع پیدا کرد احتمال اثر مواد شیمیایی دور از ذهن نیست اگر متوجه ظرف خالی مخصوص مواد شیمیایی در محیط شدید آن را پیگیری نمایید. چگونگی برخورد با این مواد می تواند الگوی مصرف ایمن ما را تعیین کند. همچنین جواب سوالات زیر نیز به ما کمک خواهد کرد تا اطلاعات مناسبی بدست آوریم، این سوالات نظیر: ظروف مواد شیمیایی که در محیط پراکنده می شود چه ضرری دارد؟ ظروف مواد شیمیایی که در نزدیک محل کار جمع آوری می شود می تواند چه اثری روی ساکنین و شاغلین اطراف داشته باشد؟ عوامل طبیعی مانند باد و باران چه دخالتی می تواند دراین ضایعات داشته باشد؟ مواد شیمیایی که نیمی مصرف شده و نیمی دور ریخته می شود الگوی صحیح مصرف آن چیست؟ چه کنیم که هنگام مصرف، مواد ما خراب یا فاسد نشود؟ مواد شیمیایی که فاسد نشده برنامه مصرف یا دفع آن چگونه است؟ انواع گوناگون مواد شیمیایی را که برای یک منظور مصرف می شود چگونه با هم و یا در کنار هم مصرف کنیم، واکنش آنها نسبت به هم چگونه است؟وظیفه کارگر درهنگام مصرف چیست؟ دقت به چه نکاتی لازم است که اورا از گزند اثرات این ماده محافظت کند؟ چه کسی یا کسانی مسئولند که اورا آگاه سازند، این اطلاعات از کجا آمده و چقدر اعتبار دارد؟ آیا رعایت دستورالعملهای مصرف اورا ایمن می کند؟ در برخورد با مواد شیمیایی توجه به چه نکته ای در درجه اول اهمیت قرار دارد؟ اگر ماده شیمیایی مورد مصرف امروز یا فردا تغییر کرد دستورالعمل مصرف آن چه تغییری می کند؟ آیا بر سلامت کارگران اثر می گذارد؟
پاسخ به چنین سوالاتی با گستردگی مواد شیمیایی ویا انحصاری بودن و کم بودن اطلاعات مصرف دشوار است و نیاز به مشارکت تولید کننده و مصرف کننده می باشد.
وجود علائم هشداردهنده بین المللی چراغ روشنی در برخورد با این مواد می باشد کارگری را درنظر بگیرد که از یک بشکه بزرگ مقداری تینر دریک ظرف کوچک برای مصرف خالی می کند، اگر اطلاعاتی در زمینه این ماده از او بپرسید قطعاً جواب دقیقی به شما نمی دهد او شاید نداند که باید در بشکه بزرگ بسته شود. و در پایان کارش نیز ممکن است مقداری در ظرف کوچک خود باقی بگذارد و با پایان شیفت کار این ظرف نیز در محیط باقی مانده و در اثر گذشت زمان تبخیراتی صورت گیرد و فضا مملو از بخارات تینر شود که امکان دارد با یک جرقه، محیط کار یا افرادی را نابود کند ولی اگر در مصرف مواد شیمیایی کارگاه دستورالعمل و اطلاعات مناسبی تهیه می شد و در شرح وظایف وی قرار میگرفت او نیز بهتر رعایت می نمود.
اطلاعات یاد شده در برخورد با ضایعات و ظروف خالی مواد شیمیایی و بازیافت آن نیز حائز اهمیت است حتی فردی که می خواهد از بشکه خالی شده تینر برای مصارف دیگر استفاده کند باید روش کار را بداند . یک مثال واضح در این مورد حادثه ای است که کارگری می خواست با سنگ برش بشکه خالی تینر را دو نیم کند که بخارات تینر و جرقه موجب سوختن صورتش شد این عملکرد بویژه در مواردی که می تواند برای کارگران و محیط کار خطرآفرین باشد مهم است. براستی چه کسی پیگیری و تهیه این اطلاعات را بر عهده دارد. تا محیطی ایمن و کارگرانی سالم داشته باشیم؟ حوادث و بیماریهای گوناگونی در اثر بی اطلاعی و عدم رعایت برخی اصول اولیه ایجاد شده، ولی اکنون باید بکوشیم تا یک مدیریت ایمن در هنگام مصرف مواد شیمیایی ایجاد کنیم و بتوانیم افراد را به وظایف خویش آگاه کنیم.
غلظت ماده شیمیایی و زمان تاثیر آن-اثرات متفاوتی ایجاد می کند-هرچه غلظت و زمان تاثیر، بیشتر باشد اثرات آن حادتر و شدیدتر است.
تاثیر مواد شیمیایی ممکن است فوری و بلافاصله باشد یا اینکه پس از گذشت مدتی بروز نماید که این امر بستگی به نوع ماده شیمیایی و نوع تماس با بدن دارد. همیشه اطلاعات لازم مانند طرز مصرف، موارد مصرف، احتیاط و هشدارها، علائم مسمومیت، کمکهای اولیه، ترکیبات ماده شیمیایی، ماده موثره، LD50 ماده موثره در زمینه مواد شیمیایی پیرامون ما که با آن سروکار داریم می تواند به ما کمک نماید که چگونه عمل کنیم یا دلیل برخی از اعمال ناخواسته را بیابیم.
تجزیه و تحلیل خطرات هنگام مصرف
مواد شیمیایی به صور مختلف در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد و حتی می توان از مصرف مواد شوینده و پاک کننده در منازل نیز به عنوان پارامتر جزئی مواد شیمیایی نام برد اما به دلیل خطرات و حوادث آن مواد، می توان آنها را به عنوان ماده ای شیمیایی و خطرناک ذکر کرد.
در تجزیه و تحلیل ایمنی مشاغل که عبارتند از بررسی جزئیات روش کار آن شغل و خطرات کنترل نشده می باشد آموزش ایمنی آن بسیار موثر است. وقتی که خطرها شناخته شدند، راه حل دقیق باید مشخص شود که بعضاً ممکن است با ایجاد یکسری تغییرات فیزیکی و جابجایی و یا جایگزینی همراه باشد و یا با تغییراتی در شرایط کار جهت حذف یا به حداقل رساندن خطر ایجاد شود. مثل چیدن مواد بطور ایمن بر روی هم. البته اجرای اینگونه موارد نیاز به آموزش و وجود کادر متخصص دارد. هنگامی که جزئیات و آنالیز شغل و شرح آن نوشته می شود باید مسائل ایمنی و بهداشتکار در آنالیز شغل لحاظ شود تا بتوان با آموزش افراد شاغلی که در شغل کار با مواد شیمیایی هستند خطرات کار خود را بدانند و تدابیر مناسب رعایت گردد.
علائم و هشدارها
مسئولیت مدیریت ایمنی مواد شیمیایی و درمان مسمومیتها و پیشگیری از آلودگی محیطی با وزارت بهداشت و درمان می باشد که باید جهت ایجاد اهداف توسعه پایدار در کلیه محیطهای کاری که با مواد شیمیایی سروکار دارند اقدامات لازم برای ایجاد محیطی امن و سالم فراهم شود. باید اطلاعات پروفایل ایمنی شیمیایی MSDS و فهرست مواد شیمیایی آنها تکمیل و به روز باشد و برنامه ریزی منسجم در جهت کاهش حوادث و مسمومیتها انجام شود و با پیگیری در زمینه حذف آنها اطلاع رسانی به موقع صورت گیرد.
از سوی وزارت بهداشت و درمان باید سیستم مدیریت ایمنی در تمام زمینه ها تدوین و به مرکز ذیربط ابلاغ شود تا همگی با یک هدف واحد و انتخاب راه صحیح که همانا مدیریت صحیح ایمنی مواد شیمیایی است در جهت پیشگیری از حوادث و مسمومیتها اقدام کنند. تا بتوان به اهداف موردنظر رسید. با افزایش روز افزون مواد شیمیایی در تمام جهات یک ضرورت و اولویت احساس می شود تا بتوان از بحران آینده جلوگیری کرد. باید شناسایی و طبقه بندی مواد و الصاق بر چسب و برخی توصیه های ایمنی بر روی ظروف مواد شیمیایی درج گردد. تا حمل و نقل، انبارداری و مصرف، ایمن تر و با دقت بیشتری صورت گیرد.
هر چند که مسئولیت اصلی کنترل زیانهای ناشی از مصرف مواد شیمیایی از وظایف مدیریت سازمان می باشد ولی لازم است کلیه مدیران و شاغلان با هماهنگی و نظرات کارشناسی متخصصان مختلف از خسارات احتمالی جلوگیری کنند و از روشهایی که کمترین خطر را دارد استفاده نمایند. علائم و دستورهای ویژه به کارکنان آموزش داده شود تا در موقع استفاده از مواد شیمیایی بکار گیرند مثلاً در کارگاهی که جهت ایجاد گرمایش آن از ورود هوای گرم استفاده می شود نباید ظروف مواد شیمیایی در حال مصرف در جریان هوای گرم قرار گیرد زیرا موجب انتشار مواد در هوای کارگاه خواهد شد و هوای تنفسی را آلوده می کنند در چنین کارگاههایی استفاده از اتاقکی کوچک که مواد شیمیایی در حال مصرف در آن نگهداری شود وبه میزان مورد نیاز از آن برداشت شود بسیار مفید است و موجب خواهد شد بخارات کمتری در محیط پراکنده شود یا افراد ناآگاه با آن تماس نداشته باشند و یا اینکه اگر شاغلی دیگر مشغول کار باشد این مواد در مسیر حرکت او نخواهد بود و یا اینکه اگر بخواهد کاری انجام دهد از نظر واکنشهای شیمیایی مشکلی نخواهد داشت و یا مثلاً برخی افراد سیگاری رعایت نکرده و در محیط کار نیز مبادرت به کشیدن سیگار می کنند و ته سیگار خود را در محل کار پرتاب می نمایند همین ته سیگار در اکثر مواردی که از مواد شیمیایی استفاده می شود مشکلات آتش سوزی ایجاد نموده است که خسارات جانی و مالی بسیاری ایجاد می کند. پس آگاه نمودن پرسنل، اقدام مثبتی
می باشد که در این آگاهی باید زیانهای مختلف ناشی از ماهیت کار آشکار گردد. همچنین باید امدادرسانان از ماهیت مواد آگاه باشند تا بتوانند در مواقع ضروری نسبت به مهار عواقب حوادث آن اقدام کنند.
برخی مواقع تغییر در شرایط فرآیند استفاده از ماده شیمیایی ایجاد خطر می کند بدین صورت که شاید برخی مدیران دستورالعمل ویژه برای کار را درنظر نگرفته و تغییر شرایط فرآیند را همانند تعمیرات و جابجایی در نظر می گیرند در صورتیکه تعمیر و نگهداری با ایجاد تغییر در فرآیند متفاوت است و نیازمند بررسی می باشد و نباید توصیه های ایمنی را نادیده گرفت و برای حفظ کار به تعمیرات بسنده کرد.بلکه باید به نوع ماده شیمیایی و اثر آن بر بدن توجه کرد و به تناسب آن از روش کار مفید استفاده کرد و توجه به هشدارهای لازم که در مورد ماده شیمیایی که به صورت برچسب برروی آن انجام شده الزامی است و مصرف کننده باید دقت نماید ماده ای که استفاده می کند روی ظرف آن هشدارهای لازم ذکر شده باشد البته وجود این علائم و هشدارها نشان دهنده ماده شیمیایی می باشد و باید مصرف کننده حتماً آنها را مطالعه کند تا از ماهیت آن آگاهی یافته و بتواند خطرات آن را شناسایی کند و آن نشانه کیفیت و یا تبلیغ آن ماده شیمیایی نمی باشد و ضرورت شناخت آن ماده شیمیایی را نشان می دهد.

*مراقبتهای بهداشتی
افرادی که در تماس با مواد شیمیایی قرار دارند باید حداقل هر شش ماه یکبار معاینات دوره ای را انجام دهند و کلیه تستهای لازم متناسب با نوع ماده شیمیایی در نظر گرفته شود و نتایج حاصله مورد بررسی قرار گرفته و تک تک افراد تحت نظر باشند تا قبل از تاثیر مواد روی افراد پیشگیری لازم انجام شود. ایمن سازی محیط کار و جلوگیری از عوامل زیان آور کار در محیطهای شیمیایی به مراتب مقرون به صرفه تر از پرداخت خسارات و زیانهای ناشی از حادثه و بیماری است یکی از راههای جلوگیری از این قبیل حوادث انجام آموزش بهداشت می باشد که می تواند نقش ارزنده ای در جلوگیری از حوادث شیمیایی ایفاء کند غفلت و بی احتیاطی در کار غالباً حوادثی را بوجود می آورد که با رعایت قوانین و استاندارها می توان از وقوع حوادث پیشگیری کرد. شاید بتوان گفت در هنگام بروز حادثه یک وضعیت سردرگم و گیج کننده ای در محل ایجاد می شود و وقوع حادثه را محال تلقی می کنند و کمتر کسی آن را باور دارد. بنابراین اینجاست که اهمیت رعایت مقررات ایمنی و بهداشتکار آشکارتر می نماید. بنابراین نباید هیچ موضوعی را ناچیز شمرده و غفلت کرد.
قوانین مدیریتی باید بصورتی باشد که تنها افرادی اجازه حضور در محل کار شیمیایی را داشته با شند که به آنها مربوط می شود. و هیچ دلیلی ندارد که محل تجمع و استراحت عده ای در این محل باشد بلکه باید از توقفهای بیهوده جلوگیری شود. استفاده از وسایل حفاظتی مانند ماسک و فیلتر و یا سیستمهای تهویه و تصفیه موقع استفاده از برخی مواد شیمیایی لازم است. همچنین در محلهایی که مواد شیمیایی و سمی بکار می برند باید بدنه دیوار کارگاه تا یک متروشصت سانتیمتر ارتفاع از کف زمین قابل شستشو باشد.

نتیجه گیری:
مدیریت باید اطلاعات کافی در زمینه مواد شیمیایی مورد استفاده را فراهم سازد و با ارزیابی خطرات مربوط به هر ماده، احتیاطات لازم را بعمل آورد و برای تمام مواد برگه های اطلاعات ایمنی فراهم کند. تنها باید موادی به محل کار وارد شوند که مطابق با قوانین مواد شیمیایی بصورت صحیح و مناسب بسته بندی شده و دارای برچسب باشند و خطرات مربوط به آنها در نظر گرفته شود. برگه اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی باید همراه با ماده شیمیایی در دسترس همه کارکنان آن محل قرار گیرد.
با بازرسی فیزیکی از کل محل کار باید لیست موجودی کلیه مواد شیمیایی تهیه گردد پس از اینکه مواد لیست شدند باید بررسی شود که برگه اطلاعات ایمنی مواد برای آنها موجود و مهیا می باشد و ارزیابی ریسک آنها بعمل آمده و اقدامات کنترلی لازم صورت گیرد و همچنین برنامه نظارت بر عملیات به اجرا گذاشته شود. سرانجام باید مدارک و سوابق بررسی شده، تا از نگهداری پرونده های ضروری اطمینان حاصل گردد.
لازم است که تنها افراد با صلاحیت، ارزیابی فعالیتهای مربوط به مواد مصرفی در محل کار را طبق قوانین کنترل مواد خطرآفرین برای سلامت افراد بعمل آورند. به علاوه باید حفاظت فردی افراد را در نظر گرفته و بر طبق قوانین، وسایل حفاظت فردی مورد استفاده را ارزیابی نمایند. برای این عمل لازم است سمیت هر ماده مصرفی، میزان مواجهه، تعداد افراد در معرض و مدت زمان مواجهه شناسایی گردد.
حفاظت فردی با بازنگری کارهای مختلف و با استفاده از برگه ثبت تشخیص خطرات قابل ایجاد شود در این برگه هر قسمت از بدن که تحت تاثیر خطر وارده قرار می گیرد ثبت می شود. هنگامی که خطرات کار، شناسایی شدند لازم است که اقدامات کنترلی مناسب برای جلوگیری از خطرات و آسیبهای ناشی از آنها ارزیابی شود.
در تدوین یک سیستم مدیریت ایمنی این نکته ضروری است که طرح این سیستم در مرحله اول فعالیت قرار گرفته و سلسله مراتب آن بصورت زیر باشد

طرح
سیستم
مدیریت ایمنی
خط مشی ایمنی
برنامه ها و دستورالعملهای ایمنی
آموزشهای شغلی و روشها
عملیات ایمن
سلسله مراتب فعالیتهای ایمنی

این سیستم مدیریت بیانگر تمامی خط مشی ها، دستورالعملها می باشد و باید ایمنی عملیات تضمین گردد و اقدامات برنامه ریزی و سازماندهی، اجرا، اعمال گردد و بسوی اهدافی روشن و صریح که توسط مدیریت انجام می شود هدایت گردد. همیشه برای انجام یک فعالیت ایمن نیاز به یک محل ایمن کار می باشد تشریح این مطلب که چگونه فعالیت ایمن صورت گیرد باید در مبحث سیستم ایمنی که بعنوان سندی بیانگر تمامی خط مشیها و برنامه ها می باشد گنجانده شود.
منابع:
1-مقاله ایمنی مواد شیمیایی تهیه و تدوین: اداره پیشگیری از عوامل زیان آور شیمیایی
2-کتاب سیستم های ایمنی ترجمه دکتر همایون لاهیجانیان
برگرفته از سایت:بهداشت حرفه ای ساوه
ابراهیم ندرلو مدیر سایت مهندسی بهداشت محیط و صنعتی - موژ

مدیریت بین المللی مواد شیمیائی

ا پذیرش برنامه " رهیافت راهبردی مدیریت بین المللی مواد شیمیائی(SAICM) " کشور جمهوری اسلامی ایران همراه 120 کشور دیگر در اجلاس 2006 دبی ، اجرای برنامه های ایمنی شیمیائی مرکز سلامت محیط و کار ، راه هموارتری را طی خواهد نمود.
یکی از اصلی ترین برنامه های مدیریت ایمنی شیمیائی دستیابی به اطلاعات جامع و وضعیت موجود کشور در قبال برنامه ایمنی شیمیائی می باشد . براین اساس و پس از اجلاس دبی ، چهارچوب بین المللی تدوین نمایه ملی ایمنی شیمیائی ( پروفایل ایمنی شیمیائی ) ارائه شده از سازمان بین المللی (UNEP) ترجمه و در کارگاه 2 روزه برنامه ریزی استراتژیک مدیریت ایمنی شیمیائی در 9 و 10 اسفند 1385 به کارشناسان 41 جوزه دانشگاهی معرفی و نحوه تدوین ، ارائه شد.طرح کشوری تدوین نمایه ایمنی شیمیائی از طریق ابلاغ وزیر محترم بهداشت درمان و آموزش پزشکی طی مکاتبه 38720 مورخ 9/2/86 به کلیه دانشگاههای علوم پزشکی کشور ابلاغ شده است. موضوع تدوین نمایه ایمنی شیمیائی استانها از طریق شورای برنامه ریزی و توسعه استان توسط روسای دانشگاهها طرح و با تشکیل کمیته های راهبری و پایش ، تهیه خواهد شد.پیش بینی می شود در اجرای این طرح کشوری با همکاری بیش از 1500 نفر از کارشناسان و مدیران اجرائی استان ها تهیه گردد.
برگرفته از سایت:بهداشت حرفه ای ساوه
ابراهیم ندرلو مدیر سایت مهندسی بهداشت محیط و صنعتی - موژ