مدیریت مصرف ایمن مواد شیمیایی

تهیه و تدوین: محمد جعفر قدرتی
کارشناس بهداشت حرفه ای
مقدمه
با پیشرفت تکنولوژی و صنایع پتروشیمی در جهان هر روزه بر تنوع مواد شیمیایی افزوده می شود و انسان در برابر حوادث بیشماری قرار می گیرد تا جایی که حتی برای مصرف این مواد احتیاج به آموزش و دستورالعمل کاری احساس می شود. گوناگونی مواد و گستردگی آن در صنایع احتیاج به نظارت و رعایت یکسری اصول پیشگیری از عوارض آن را دارد. همه باید هنگام مصرف موادی که با آن آشنایی کافی نداریم دقت کنیم و از اثرات آن بر بدن غافل نشویم که حتی ممکن است اثرات مزمن آن سالهای متمادی طول بکشد تا بروز کند. لذا پیشگیری از حوادث و بیماریها و جلوگیری از عوامل زیان آور آن در محیط کار به مراتب مقرون به صرفه تر از پرداخت خسارات و زیانهای ناشی از آن می باشد.
بدیهی است دستگاههای نظارت کننده جهت رعایت اصول ایمنی و بهداشتکار و موازین قانونی باید بطور منظم واحد های درگیر را تحت نظارت و کنترل داشته باشند و در مواردی که این اصول رعایت نمی شود بلافاصله گوشتزد نموده تا کارفرمایان محترم در رفع آن اقدام کنند.
بطور کلی تهیه محیط کار مناسب، و لحاظ تدابیر پیشگیرانه در امر حفاظت و بهداشتکار از وظایف کارفرمایان بوده و مسئولین امر باید در ایجاد چنین محیطی کوشا باشند تا با گسترش کار و بروز عوامل زیان آور حاصل از مصرف مواد در کارگاه، سالم سازی محیط نیز مد نظر بوده و همگام با شاغلان، محیط امن و بهداشتی داشته باشیم زیرا ایمن سازی و سالم سازی محیط کار بهترین روش برای حفظ نیروی انسانی کارآمد و سرمایه های ملی بشمار می آید.
شناخت مواد شیمیایی مورد مصرف و اثرات آن از موازینی است که باید مدیران به آن توجه نموده و شاغلان را از خطرات این مواد آشنا نمایند و به آموزش مداوم آنها همت گمارند و رعایت استانداردها و موازین ایمنی و بهداشتی را قربانی منافع آنی نکنند.
باید آموخت بهترین روش در هنگام مصرف مواد شیمیایی چه می باشد؟ آیا استانداردها و دستورالعملهایی وجود دارد که شخص را در برخورد با آن ماده آگاه نماید؟ چگونه با آن مواد کارکنیم که برای ما زیان آور نباشد؟
تمام این سوالات و مشابه آن احتیاج به شناخت کلی و جزیی از ماده، ایجاد استاندارد مناسب و قبول زحمت و پیگیری توسط کارشناسان و مسئولین ایمنی و بهداشت حرفه ای می باشد.
اهمیت شناخت مواد شیمیایی مورد استفاده
حاصل فرآیندهای مختلف موجود در محیط زندگی انسان ایجاد عواملی را می کند که مخل سلامتی انسان است. با پیشرفت تکنولوژی در تمام کارهایی که انسان انجام می دهد عواملی مضر سلامتی فردبروز می کند که به چند دسته تقسیم می شود یک دسته آن عوامل زیان آور شیمیایی محیط کار و بیماریهای ناشی از این عوامل زیان آور می باشد.
امروزه فرآیندهای مختلف، دارای عوامل زیان آور بوده که از راههای گوناگون مانند استنشاق و تماس و غیره روی بدن فرد تاثیرگذار می باشند با پیشرفتهای اساسی و چشم گیری که در امر ایمنی و بهداشتکار و پیشگیری و رعایت اصول ایمنی و بیماریهای شغلی فراهم شده موجب کاهش بیمارها و حوادث گردیده است.
اکثر مواد شیمیایی مورد استفاده می توانند روی انسان اثر مخربی داشته باشند لذا رعایت اصول بهداشتکار ضروری می باشد. توجه به مقوله عوامل زیان آور شیمیایی محیط کار اعم از صنایع شیمیایی یا غیره باید مورد توجه قرار گیرد زیرا میزان بالایی از بیماریها در اثر سموم محیطی و شغلی شیوع می یابد و می تواند هر عضوی از بدن را درگیر نماید. اگر تاریخچه دقیق از تماس محیطی و شغلی با عامل شیمیایی محیط کار گرفته شود زمینه تشخیص دقیق و صحیح آثار این مواد را مشخص می گرداند برای بررسی بعضی از اثرات مواد روی بدن این دوره ممکن است چند سال طول بکشد تا مشخص شود.
امروزه در محیط های کاری این نکته حائز اهمیت است که اکثر کارکنان در موقع کار و یا در محیط کار با عوامل شیمیایی تماس دارند که اطلاعات کافی از آن ندارند و حتی نام مواد را درحالی که با آنها کار می کنند نمی دانند و اطلاعات کافی هم درباره خطرات این مواد به اندازه کافی موجود نمی باشد. بسیاری از کلیدهای تشخیص بیماریهای شغلی و محیطی، شناخت مواد و ساختار تشکیل دهنده آن می باشد. هر یک از مواد شیمیایی مختلف که به صورت مواد اولیه و خام-بینابینی و تولیدی بوجود می آیند به شکلهای گاز، مایع ، جامد دیده می شوند که به صورت طبیعی یا مصنوعی بوده و دارای منشاء گیاهی، حیوانی، سنتتیک است که در دسته بندی خطرات ناشی از آن، هر یک دارای خطرات مختلفی می باشند که در صورت مواجهه فرد با آنها بسته به نوع ماده شیمیایی، غلظت، راه ورود، مدت زمان مواجهه و ماهیت کار و سایر عوامل محیطی، بیماریهای مختلفی بروز می کند.
هنگام مصرف مواد شیمیایی فاکتورهای مختلفی مانند نوع ماده شیمیایی و راههای ورود به بدن و اثرات آنها باید در نظر گرفته شوند برخی مواد شیمیایی از نظر فاکتور غلظت و برخی از نظر راه ورود به بدن یا مدت مواجهه اثرات خود را نشان می دهند مصرف کننده باید توجه کند که ماده شیمیایی مورد مصرف از کدام نظر بیشترین خطر را برای وی دارد بطور مثال نیکوتین که بیشتر در کارخانجات سیگار دیده می شود در تماس با پوست بالاترین جذب را دارد در صورتی که از طریق استنشاق خطر بالقوه ای محسوب نمی شود و یا موادی مانند قطران در تماس با پوست ممکن است ایجاد سرطان بنمایند.
*اطلاعات ایمنی و بهداشتی و مشارکت کارکنان
برای ایجاد مدیریت صحیح مصرف مواد شیمیایی وجود اطلاعات کامل، دقیق و مکتوب مورد نیاز می باشد که به استناد آن بتوان تصمیم گیریهای مدیریتی برای ایجاد سیستمهای حفاظتی و شناخت خطرات انجام داد. این اطلاعات را می توان از منابع مختلف بدست آورد که می تواند شامل استفاده کنندگان یا گروههای مسئول در امر تهیه و تولید باشد یا کسانی که بنحوی در تجزیه و تحلیل خطرات یا نوع ماده شیمیایی تحقیق و بررسی می نمایند. شناخت ماهیت ماده شیمیایی از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه این نکته برای انسان قابل تامل است که در برخورد با مواد شیمیایی چگونه باید رفتار کند. مواد گوناگون از طرق مختلف بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر انسان تاثیرگذار می باشند و تا جایی این مواد افزایش یافته که اگر برای آن تدابیر مناسب اندیشیده نشود زمانی نه چندان دور مارا با مشکلات اساسی مواجهه می کنند اکنون آب، هوا، مواد غذایی، خاک به نحوی تحت تاثیر این مواد قرار گرفته که اگر به این ترتیب پیش برود بیماریها و حوادث گوناگون بروز می کنند شاید آلودگی هوا در شهرهای بزرگ گوشزد این نکته باشد که اکنون باید اطلاعات خود را در مورد خطرات هوای آلوده بیشتر کنیم و راههای مناسب کنترلی را بیابیم و این میسر نیست مگر اینکه یک مدیریت ایمن با تحقیقات و اطلاعات کافی بوجود آید. عدم تجزیه سموم شیمیایی مانند د.د.ت می تواند از طریق مواد غذایی وارد بدن انسان شود. ویا مصرف انواع حشره کشها که در منازل مورد استفاده می باشد می تواند مخل سلامتی فرد باشد. ورود مواد شیمیایی مختلف از فاضلاب کارخانجات آب و خاک را آلوده کرده و موجب آلودگی محیط زیست گشته و شاید آبزیان و جانوران زیادی را مسموم نماید. عدم آگاهی برخی کشاورزان نیز که از فاضلابهای آلوده به انواع عناصر سنگین برای کشتزارهای سبزیجات استفاده می کنند موجب گشته با این اقدام نادرست خود عملاً مواد غذایی آلوده تولید کنند.استفاده مداوم آنها هشداری برای آینده میباشد که باید به مصرف درست آن دقت کرد و دستورالعملهای مناسب و دقیق تهیه نمود وقبل از اینکه موجب رخدادهای غیرقابل جبران شود آموزشهای لازم صورت گیرد. تهیه یک برنامه منظم اطلاعاتی انسان را در مقابله و تماس با انواع مختلف مواد شیمیایی یاری می کند این برنامه فقط از طریق یک کار تیمی که بین شاغلان و مدیران و مسئولین باشد سریعاً به نتیجه می رسد و مدیران صنایعی که با مواد شیمیایی کار می کنند لازم است در زمینه بررسی خطرات با کارگران شاغل خود مشورت کنند که این امر موجب خواهد شد تعداد بیشتری از کارگران نیز در تصمیم گیری دخیل شده و در تهیه و تامین اطلاعات مورد نیاز همکاری کنند آنان در محیط کار متوجه برخی شرایط کار با مواد شیمیایی می باشند که ممکن است با تغییر این شرایط طروق مصرف ماده شیمیایی نیز تغییر کند. علم کاربردی ماده شیمیایی کمک شایانی در تهیه دستورالعملهای مصرف می نماید شاید نکات بسیار پیش پا افتاده ای مانند تماس مستقیم بخش کوچکی از پوست با اسید هیدروفلوریدریک و یا روشن کردن کبریت در یک جایگاه توزیع گاز مایع یا بنزین و یا خوردن مایعاتی مانند نفت که اهمیتی ندارد بتواند فاجعه ای عظیم ایجاد کند اگر در محیطی بدون دلیل مشخص ناگهان بیماری شیوع پیدا کرد احتمال اثر مواد شیمیایی دور از ذهن نیست اگر متوجه ظرف خالی مخصوص مواد شیمیایی در محیط شدید آن را پیگیری نمایید. چگونگی برخورد با این مواد می تواند الگوی مصرف ایمن ما را تعیین کند. همچنین جواب سوالات زیر نیز به ما کمک خواهد کرد تا اطلاعات مناسبی بدست آوریم، این سوالات نظیر: ظروف مواد شیمیایی که در محیط پراکنده می شود چه ضرری دارد؟ ظروف مواد شیمیایی که در نزدیک محل کار جمع آوری می شود می تواند چه اثری روی ساکنین و شاغلین اطراف داشته باشد؟ عوامل طبیعی مانند باد و باران چه دخالتی می تواند دراین ضایعات داشته باشد؟ مواد شیمیایی که نیمی مصرف شده و نیمی دور ریخته می شود الگوی صحیح مصرف آن چیست؟ چه کنیم که هنگام مصرف، مواد ما خراب یا فاسد نشود؟ مواد شیمیایی که فاسد نشده برنامه مصرف یا دفع آن چگونه است؟ انواع گوناگون مواد شیمیایی را که برای یک منظور مصرف می شود چگونه با هم و یا در کنار هم مصرف کنیم، واکنش آنها نسبت به هم چگونه است؟وظیفه کارگر درهنگام مصرف چیست؟ دقت به چه نکاتی لازم است که اورا از گزند اثرات این ماده محافظت کند؟ چه کسی یا کسانی مسئولند که اورا آگاه سازند، این اطلاعات از کجا آمده و چقدر اعتبار دارد؟ آیا رعایت دستورالعملهای مصرف اورا ایمن می کند؟ در برخورد با مواد شیمیایی توجه به چه نکته ای در درجه اول اهمیت قرار دارد؟ اگر ماده شیمیایی مورد مصرف امروز یا فردا تغییر کرد دستورالعمل مصرف آن چه تغییری می کند؟ آیا بر سلامت کارگران اثر می گذارد؟
پاسخ به چنین سوالاتی با گستردگی مواد شیمیایی ویا انحصاری بودن و کم بودن اطلاعات مصرف دشوار است و نیاز به مشارکت تولید کننده و مصرف کننده می باشد.
وجود علائم هشداردهنده بین المللی چراغ روشنی در برخورد با این مواد می باشد کارگری را درنظر بگیرد که از یک بشکه بزرگ مقداری تینر دریک ظرف کوچک برای مصرف خالی می کند، اگر اطلاعاتی در زمینه این ماده از او بپرسید قطعاً جواب دقیقی به شما نمی دهد او شاید نداند که باید در بشکه بزرگ بسته شود. و در پایان کارش نیز ممکن است مقداری در ظرف کوچک خود باقی بگذارد و با پایان شیفت کار این ظرف نیز در محیط باقی مانده و در اثر گذشت زمان تبخیراتی صورت گیرد و فضا مملو از بخارات تینر شود که امکان دارد با یک جرقه، محیط کار یا افرادی را نابود کند ولی اگر در مصرف مواد شیمیایی کارگاه دستورالعمل و اطلاعات مناسبی تهیه می شد و در شرح وظایف وی قرار میگرفت او نیز بهتر رعایت می نمود.
اطلاعات یاد شده در برخورد با ضایعات و ظروف خالی مواد شیمیایی و بازیافت آن نیز حائز اهمیت است حتی فردی که می خواهد از بشکه خالی شده تینر برای مصارف دیگر استفاده کند باید روش کار را بداند . یک مثال واضح در این مورد حادثه ای است که کارگری می خواست با سنگ برش بشکه خالی تینر را دو نیم کند که بخارات تینر و جرقه موجب سوختن صورتش شد این عملکرد بویژه در مواردی که می تواند برای کارگران و محیط کار خطرآفرین باشد مهم است. براستی چه کسی پیگیری و تهیه این اطلاعات را بر عهده دارد. تا محیطی ایمن و کارگرانی سالم داشته باشیم؟ حوادث و بیماریهای گوناگونی در اثر بی اطلاعی و عدم رعایت برخی اصول اولیه ایجاد شده، ولی اکنون باید بکوشیم تا یک مدیریت ایمن در هنگام مصرف مواد شیمیایی ایجاد کنیم و بتوانیم افراد را به وظایف خویش آگاه کنیم.
غلظت ماده شیمیایی و زمان تاثیر آن-اثرات متفاوتی ایجاد می کند-هرچه غلظت و زمان تاثیر، بیشتر باشد اثرات آن حادتر و شدیدتر است.
تاثیر مواد شیمیایی ممکن است فوری و بلافاصله باشد یا اینکه پس از گذشت مدتی بروز نماید که این امر بستگی به نوع ماده شیمیایی و نوع تماس با بدن دارد. همیشه اطلاعات لازم مانند طرز مصرف، موارد مصرف، احتیاط و هشدارها، علائم مسمومیت، کمکهای اولیه، ترکیبات ماده شیمیایی، ماده موثره، LD50 ماده موثره در زمینه مواد شیمیایی پیرامون ما که با آن سروکار داریم می تواند به ما کمک نماید که چگونه عمل کنیم یا دلیل برخی از اعمال ناخواسته را بیابیم.
تجزیه و تحلیل خطرات هنگام مصرف
مواد شیمیایی به صور مختلف در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد و حتی می توان از مصرف مواد شوینده و پاک کننده در منازل نیز به عنوان پارامتر جزئی مواد شیمیایی نام برد اما به دلیل خطرات و حوادث آن مواد، می توان آنها را به عنوان ماده ای شیمیایی و خطرناک ذکر کرد.
در تجزیه و تحلیل ایمنی مشاغل که عبارتند از بررسی جزئیات روش کار آن شغل و خطرات کنترل نشده می باشد آموزش ایمنی آن بسیار موثر است. وقتی که خطرها شناخته شدند، راه حل دقیق باید مشخص شود که بعضاً ممکن است با ایجاد یکسری تغییرات فیزیکی و جابجایی و یا جایگزینی همراه باشد و یا با تغییراتی در شرایط کار جهت حذف یا به حداقل رساندن خطر ایجاد شود. مثل چیدن مواد بطور ایمن بر روی هم. البته اجرای اینگونه موارد نیاز به آموزش و وجود کادر متخصص دارد. هنگامی که جزئیات و آنالیز شغل و شرح آن نوشته می شود باید مسائل ایمنی و بهداشتکار در آنالیز شغل لحاظ شود تا بتوان با آموزش افراد شاغلی که در شغل کار با مواد شیمیایی هستند خطرات کار خود را بدانند و تدابیر مناسب رعایت گردد.
علائم و هشدارها
مسئولیت مدیریت ایمنی مواد شیمیایی و درمان مسمومیتها و پیشگیری از آلودگی محیطی با وزارت بهداشت و درمان می باشد که باید جهت ایجاد اهداف توسعه پایدار در کلیه محیطهای کاری که با مواد شیمیایی سروکار دارند اقدامات لازم برای ایجاد محیطی امن و سالم فراهم شود. باید اطلاعات پروفایل ایمنی شیمیایی MSDS و فهرست مواد شیمیایی آنها تکمیل و به روز باشد و برنامه ریزی منسجم در جهت کاهش حوادث و مسمومیتها انجام شود و با پیگیری در زمینه حذف آنها اطلاع رسانی به موقع صورت گیرد.
از سوی وزارت بهداشت و درمان باید سیستم مدیریت ایمنی در تمام زمینه ها تدوین و به مرکز ذیربط ابلاغ شود تا همگی با یک هدف واحد و انتخاب راه صحیح که همانا مدیریت صحیح ایمنی مواد شیمیایی است در جهت پیشگیری از حوادث و مسمومیتها اقدام کنند. تا بتوان به اهداف موردنظر رسید. با افزایش روز افزون مواد شیمیایی در تمام جهات یک ضرورت و اولویت احساس می شود تا بتوان از بحران آینده جلوگیری کرد. باید شناسایی و طبقه بندی مواد و الصاق بر چسب و برخی توصیه های ایمنی بر روی ظروف مواد شیمیایی درج گردد. تا حمل و نقل، انبارداری و مصرف، ایمن تر و با دقت بیشتری صورت گیرد.
هر چند که مسئولیت اصلی کنترل زیانهای ناشی از مصرف مواد شیمیایی از وظایف مدیریت سازمان می باشد ولی لازم است کلیه مدیران و شاغلان با هماهنگی و نظرات کارشناسی متخصصان مختلف از خسارات احتمالی جلوگیری کنند و از روشهایی که کمترین خطر را دارد استفاده نمایند. علائم و دستورهای ویژه به کارکنان آموزش داده شود تا در موقع استفاده از مواد شیمیایی بکار گیرند مثلاً در کارگاهی که جهت ایجاد گرمایش آن از ورود هوای گرم استفاده می شود نباید ظروف مواد شیمیایی در حال مصرف در جریان هوای گرم قرار گیرد زیرا موجب انتشار مواد در هوای کارگاه خواهد شد و هوای تنفسی را آلوده می کنند در چنین کارگاههایی استفاده از اتاقکی کوچک که مواد شیمیایی در حال مصرف در آن نگهداری شود وبه میزان مورد نیاز از آن برداشت شود بسیار مفید است و موجب خواهد شد بخارات کمتری در محیط پراکنده شود یا افراد ناآگاه با آن تماس نداشته باشند و یا اینکه اگر شاغلی دیگر مشغول کار باشد این مواد در مسیر حرکت او نخواهد بود و یا اینکه اگر بخواهد کاری انجام دهد از نظر واکنشهای شیمیایی مشکلی نخواهد داشت و یا مثلاً برخی افراد سیگاری رعایت نکرده و در محیط کار نیز مبادرت به کشیدن سیگار می کنند و ته سیگار خود را در محل کار پرتاب می نمایند همین ته سیگار در اکثر مواردی که از مواد شیمیایی استفاده می شود مشکلات آتش سوزی ایجاد نموده است که خسارات جانی و مالی بسیاری ایجاد می کند. پس آگاه نمودن پرسنل، اقدام مثبتی
می باشد که در این آگاهی باید زیانهای مختلف ناشی از ماهیت کار آشکار گردد. همچنین باید امدادرسانان از ماهیت مواد آگاه باشند تا بتوانند در مواقع ضروری نسبت به مهار عواقب حوادث آن اقدام کنند.
برخی مواقع تغییر در شرایط فرآیند استفاده از ماده شیمیایی ایجاد خطر می کند بدین صورت که شاید برخی مدیران دستورالعمل ویژه برای کار را درنظر نگرفته و تغییر شرایط فرآیند را همانند تعمیرات و جابجایی در نظر می گیرند در صورتیکه تعمیر و نگهداری با ایجاد تغییر در فرآیند متفاوت است و نیازمند بررسی می باشد و نباید توصیه های ایمنی را نادیده گرفت و برای حفظ کار به تعمیرات بسنده کرد.بلکه باید به نوع ماده شیمیایی و اثر آن بر بدن توجه کرد و به تناسب آن از روش کار مفید استفاده کرد و توجه به هشدارهای لازم که در مورد ماده شیمیایی که به صورت برچسب برروی آن انجام شده الزامی است و مصرف کننده باید دقت نماید ماده ای که استفاده می کند روی ظرف آن هشدارهای لازم ذکر شده باشد البته وجود این علائم و هشدارها نشان دهنده ماده شیمیایی می باشد و باید مصرف کننده حتماً آنها را مطالعه کند تا از ماهیت آن آگاهی یافته و بتواند خطرات آن را شناسایی کند و آن نشانه کیفیت و یا تبلیغ آن ماده شیمیایی نمی باشد و ضرورت شناخت آن ماده شیمیایی را نشان می دهد.

*مراقبتهای بهداشتی
افرادی که در تماس با مواد شیمیایی قرار دارند باید حداقل هر شش ماه یکبار معاینات دوره ای را انجام دهند و کلیه تستهای لازم متناسب با نوع ماده شیمیایی در نظر گرفته شود و نتایج حاصله مورد بررسی قرار گرفته و تک تک افراد تحت نظر باشند تا قبل از تاثیر مواد روی افراد پیشگیری لازم انجام شود. ایمن سازی محیط کار و جلوگیری از عوامل زیان آور کار در محیطهای شیمیایی به مراتب مقرون به صرفه تر از پرداخت خسارات و زیانهای ناشی از حادثه و بیماری است یکی از راههای جلوگیری از این قبیل حوادث انجام آموزش بهداشت می باشد که می تواند نقش ارزنده ای در جلوگیری از حوادث شیمیایی ایفاء کند غفلت و بی احتیاطی در کار غالباً حوادثی را بوجود می آورد که با رعایت قوانین و استاندارها می توان از وقوع حوادث پیشگیری کرد. شاید بتوان گفت در هنگام بروز حادثه یک وضعیت سردرگم و گیج کننده ای در محل ایجاد می شود و وقوع حادثه را محال تلقی می کنند و کمتر کسی آن را باور دارد. بنابراین اینجاست که اهمیت رعایت مقررات ایمنی و بهداشتکار آشکارتر می نماید. بنابراین نباید هیچ موضوعی را ناچیز شمرده و غفلت کرد.
قوانین مدیریتی باید بصورتی باشد که تنها افرادی اجازه حضور در محل کار شیمیایی را داشته با شند که به آنها مربوط می شود. و هیچ دلیلی ندارد که محل تجمع و استراحت عده ای در این محل باشد بلکه باید از توقفهای بیهوده جلوگیری شود. استفاده از وسایل حفاظتی مانند ماسک و فیلتر و یا سیستمهای تهویه و تصفیه موقع استفاده از برخی مواد شیمیایی لازم است. همچنین در محلهایی که مواد شیمیایی و سمی بکار می برند باید بدنه دیوار کارگاه تا یک متروشصت سانتیمتر ارتفاع از کف زمین قابل شستشو باشد.

نتیجه گیری:
مدیریت باید اطلاعات کافی در زمینه مواد شیمیایی مورد استفاده را فراهم سازد و با ارزیابی خطرات مربوط به هر ماده، احتیاطات لازم را بعمل آورد و برای تمام مواد برگه های اطلاعات ایمنی فراهم کند. تنها باید موادی به محل کار وارد شوند که مطابق با قوانین مواد شیمیایی بصورت صحیح و مناسب بسته بندی شده و دارای برچسب باشند و خطرات مربوط به آنها در نظر گرفته شود. برگه اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی باید همراه با ماده شیمیایی در دسترس همه کارکنان آن محل قرار گیرد.
با بازرسی فیزیکی از کل محل کار باید لیست موجودی کلیه مواد شیمیایی تهیه گردد پس از اینکه مواد لیست شدند باید بررسی شود که برگه اطلاعات ایمنی مواد برای آنها موجود و مهیا می باشد و ارزیابی ریسک آنها بعمل آمده و اقدامات کنترلی لازم صورت گیرد و همچنین برنامه نظارت بر عملیات به اجرا گذاشته شود. سرانجام باید مدارک و سوابق بررسی شده، تا از نگهداری پرونده های ضروری اطمینان حاصل گردد.
لازم است که تنها افراد با صلاحیت، ارزیابی فعالیتهای مربوط به مواد مصرفی در محل کار را طبق قوانین کنترل مواد خطرآفرین برای سلامت افراد بعمل آورند. به علاوه باید حفاظت فردی افراد را در نظر گرفته و بر طبق قوانین، وسایل حفاظت فردی مورد استفاده را ارزیابی نمایند. برای این عمل لازم است سمیت هر ماده مصرفی، میزان مواجهه، تعداد افراد در معرض و مدت زمان مواجهه شناسایی گردد.
حفاظت فردی با بازنگری کارهای مختلف و با استفاده از برگه ثبت تشخیص خطرات قابل ایجاد شود در این برگه هر قسمت از بدن که تحت تاثیر خطر وارده قرار می گیرد ثبت می شود. هنگامی که خطرات کار، شناسایی شدند لازم است که اقدامات کنترلی مناسب برای جلوگیری از خطرات و آسیبهای ناشی از آنها ارزیابی شود.
در تدوین یک سیستم مدیریت ایمنی این نکته ضروری است که طرح این سیستم در مرحله اول فعالیت قرار گرفته و سلسله مراتب آن بصورت زیر باشد

طرح
سیستم
مدیریت ایمنی
خط مشی ایمنی
برنامه ها و دستورالعملهای ایمنی
آموزشهای شغلی و روشها
عملیات ایمن
سلسله مراتب فعالیتهای ایمنی

این سیستم مدیریت بیانگر تمامی خط مشی ها، دستورالعملها می باشد و باید ایمنی عملیات تضمین گردد و اقدامات برنامه ریزی و سازماندهی، اجرا، اعمال گردد و بسوی اهدافی روشن و صریح که توسط مدیریت انجام می شود هدایت گردد. همیشه برای انجام یک فعالیت ایمن نیاز به یک محل ایمن کار می باشد تشریح این مطلب که چگونه فعالیت ایمن صورت گیرد باید در مبحث سیستم ایمنی که بعنوان سندی بیانگر تمامی خط مشیها و برنامه ها می باشد گنجانده شود.
منابع:
1-مقاله ایمنی مواد شیمیایی تهیه و تدوین: اداره پیشگیری از عوامل زیان آور شیمیایی
2-کتاب سیستم های ایمنی ترجمه دکتر همایون لاهیجانیان
برگرفته از سایت:بهداشت حرفه ای ساوه
ابراهیم ندرلو مدیر سایت مهندسی بهداشت محیط و صنعتی - موژ