ایمنی در نگهداری مواد شیمیایی

ایمنی در نگهداری مواد شیمیایی و نقش ایمنی و بهداشت حرفه ای در بهره وری واحدهای صنعتی
( 1 ) آشنایی با لوزی شناسایی خطر
خطرات مواد شیمیایی توأم با ازدیاد مصرفشان در صنایع مختلف افزایش یافته و از طرفی چون بخاطرسپردن خطرات مواد شیمیایی گوناگون و چگونگی مقابله با آنها برای هر شخص امکان پذیر نیست .بنابراین جهت سهولت در مورد آگاهی از خطر هر ماده شیمیایی از یک لوزی چهار خانه استفاده می‌شود . تا هر شخصی با توجه به آشنایی قبلی با مشخصات این لوزی از چگونگی خطرات آن ماده شیمیایی آگاه گردد.
لوزی خطر
لوزی خطر دارای چهار خانه است .
- خانه بالایی مربوط به قابلیت اشتعال جسم می‌ باشد .
- خانه‌ی سمت راست قابلیت فعل و انفعال شیمیایی ( پایدار و از نظر ترکیب با آب) را نشان می‌دهد .
- خانه سمت چپ لوزی خطرات بهداشتی ( خطر ماده شیمیایی بر روی سلامتی ) را نشان می‌دهد .
- خانه پایینی نشان دهنده خطرات خاص می‌باشد .

خانه‌های لوزی دارای یک زمینه رنگی یا حروف رنگی ثابت بصورت زیر می باشد :

* رنگ قرمز برای خانه بالا ( قابلیت اشتعال )
* رنگ آبی برای خانه سمت چپ ( خطرات بهداشتی )
* رنگ زرد برای خانه سمت راست ( قابلیت فعل وانفعال شیمیایی )
* خانه پایین بی‌رنگ و یا اینکه به رنگ بدنه محموله می‌باشد ( خطرات خاص )

هر کدام از موارد فوق ( قابلیت فعل و انفعال شیمیایی . قابلیت اشتعال . خطرات شیمیایی ) به پنج درجه تقسیم می‌شوند ( از درجه صفر تا درجه 4 ) بطوریکه درجه صفر نشان دهنده بی‌خطری و درجه 4 نشان دهنده خطر بسیار شدید می‌باشد .
-این درجه بندی در مورد خطرات خاص وجود ندارد .

قابلیت اشتعال مواد شیمیایی
درجه 4:
گازهای شدیدا قابل اشتعال و مایعات بسیار فرار قابل اشتعال و موادی که در حالت گردو غبار در هوا تشکیل مخلوط انفجاری میدهند. مانند: سولفید هیدروژن – استالدئید- اسید پیکریک.
درجه 3:
مایعاتی که تقریبا در حرارت نرمال مشتعل میشوند. مانند: هیدروکسیل امین – فسفر سفید – استایرن .
درجه 2:
مایعاتی که جهت مشتعل شدن باید مقداری حرارت ببینند و جامداتی که تولید بخارات قابل اشتعال مینماید. مانند: اسید استیک – نفتالن – فرم الدئید.
درجه 1:

موادی که قبل اشتعال باید حرارت ببینند. مانند: گلیسیرین – سولفور – روی .

درجه صفر :
موادی که مشتعل نمیشوند . مانند : اسید نیتریک – پراکسید سدیم – اسید سولفوریک .
خطر بهداشتی مواد
منظور از خطرات بهداشتی همان خطرات و مضرات مواد شیمیایی بر روی سلامتی انسان می باشد و مفهوم درجات پنجگانه آن بشرح زیر می‌باشد :
درجه 4:
موادی که مقدار کمی از بخارات آنها می‌تواند سبب مرگ شود مانند هیدروژن سیانید HCN
درجه 3 :
موادی که خطرات فوق‌العاده برای سلامتی دارند مانند سولفید هیدروژن H2S هیدرواکسید سدیم NaOH فسفر سفید P
درجه2 :
موادی که برای سلامتی خطرناک هستند . مانند اکسید اتیلن C2H4O نفتالین C10H8
درجه 1:
موادی که خطرات کمی برای سلامتی دارند . مانند کلسیم Ca
درجه صفر :
مو ادی که تحت شرایط حریق نیز خطری برای سلامتی تولید نمی‌کنند . برنز. فسفر قرمز
قابلیت فعل و انفعال شیمیایی
میزان پایداری و ترکیب ماده شیمیایی با آب را نشان داده و تقسیم بندی آن بصورت زیر است :
درجه 4:
موادی که در حرارت و فشار معمولی قادر به تجزیه یا واکنش انفجاری است . مانند اسید پیکریک و تری نیترو تولوئن
درجه 3 :
موادی که قادر به تجزیه یا واکنش انفجاری بوده ولی جهت این عمل به چاشنی یا حرارت کافی نیاز دارند . مانند فلوئر f
درجه 2:
موادی که در حالت عادی ناپایدار بوده و تغییرات شیمیایی یا فته ولی منفجر نمی‌شود
درجه 1 :

موادی که درحالت عادی پایدار بوده ولی در حرارت و فشار بالا ممکن است ناپایدار شوند و با آب واکنش نمود ه ( ولی نه بشدت ) انرژی آزاد نماید مانند روی z

درجه صفر :
موادی که در حالت عادی حتی در شعله پایدار هستند و با آب واکنش نمی‌دهند .مانند ذغال چوب
خطرات خاص
خطرات خاص شامل خطر و اکنش با آب یا پلی مریزه شده و یا خطر مواد رادیواکتیو را نشان می‌دهد .
اگره منظور خطر استفاده از آب جهت اطفاء حریق باشد ( مثل خاموش کردن حریق سدیم با آب ) در خانه پایین یک W که یک خط از مرکز آن گذشته ( W ) قرار داده می‌شود و اگر جسم تحت شرایطی پلی مریزه شود علامت در این خانه جایگزین می‌شود .
مواد پلی‌مریزه مواد شیمیایی هستند که به هنگام سوختن گاز سمی تولید میکنند و به راحتی خاموش نمی‌شوند

برگرفته از سایت:بهداشت حرفه ای ساوه
ابراهیم ندرلو مدیر سایت مهندسی بهداشت محیط و صنعتی - موژ